Tôi đã nghĩ về những ý tưởng này cả đời, nhưng chẳng thể ngộ ra. Ý tưởng, khái niệm. Những kiến thức thông thường quá mơ hồ mà tôi không thể nắm bắt. Mẹ Christina hẳn đã nhìn thấy nét mặt tôi khi ấy, vì bà nhắc tôi nhớ rằng tôi cũng có khả năng ngôn ngữ không thể lý giải và dù năng lực này không mang đến những ảo giác kỳ bí, nó thực sự đã làm tôi trở nên độc đáo. Ngày càng rõ ràng là, bà nói, Chúa chắc chắn phải có một dự định tuyệt vời cho tôi. Nếu không thì tại sao Người lại ban cho tôi món quà tuyệt diệu đến như thế? Tôi hứa sẽ nỗ lực nhiều hơn và thầm mong một ngày nào đó tôi cũng sẽ trưởng thành để có niềm tin vào bản thân mình như bà đã có.

Không lâu sau khi bước vào tuổi đôi mươi, tôi đã gặp Heinrich Seuse lần đầu tiên và cũng là duy nhất. Ông đang trên đường từ Straburg tới Koln, nơi ông sẽ học tại studium generale(22). Ông nói, dù không tiện đường nhưng thật khó bỏ qua cơ hội đến thăm Engelthal vĩ đại. Nguyên văn lời ông là thế đấy.

Hiển nhiên ông biết cách uốn lưỡi để bỏ bùa mẹ Christina, nhưng Gertrud thì lại là chuyện khác. Ngay khi nghe phong thanh chuyện Seuse sẽ nghiên cứu dưới sự chỉ dẫn của Eckhart, bà từ chối gặp ông luôn.

Eckhart là một chủ đề khá tế nhị. Dù là một học giả thành công với những bài viết về thần học bằng tiếng Latin, ông có vẻ nổi tiếng hơn, hay đúng hơn là tai tiếng hơn, với những bài thuyết giảng bất thường bằng tiếng Đức mẹ đẻ. Khi Eckhart nói về sự giống nhau siêu hình giữa bản chất của Chúa và linh hồn con người, những ý tưởng của ông dường như xa rời khỏi đạo lý Thiên Chúa chính thống, và đây không phải thời dành cho những ý tưởng như thế. Đã có quá nhiều xung khắc giữa các dòng tu và giới tăng lữ về việc Giáo hoàng chuyển đến Avignon rồi.

Khi tôi đọc những bài viết của Eckhart và hỏi Gertrud về ông, phản ứng của bà khá dữ dội. Dù thừa nhận chưa thực sự đọc tác phẩm nào của ông, bà cũng nhấn mạnh mình cũng chẳng có lý do gì phải đọc cả. Bà đã nghe đủ những quan điểm nhơ bẩn của Eckhart đến nỗi chẳng cần phải đi đến nguồn rác nữa. Bà nhổ tên ông ra khỏi miệng như thể nó là quả thối. “Eckhart là một người đàn ông đầy triển vọng, nhưng ông ta đã tự đẩy bản thân tới chỗ tàn lụi. Ông ta sẽ bị coi là một kẻ dị giáo, chóng thôi, nhớ lời tôi đấy. Ông ta thậm chí còn không thừa nhận rằng Chúa rất tốt đẹp nữa.”

Cũng có phần lạ là thái độ của Gertrud thành ra lại có lợi cho tôi. Vì bà từ chối gặp Seuse, tôi đã được chọn để dẫn ông đi thăm thú phòng viết. Tôi khá sốc vì diện mạo của ông. Ông gầy đến nỗi tôi khó mà tin được xương ông có thể chống đỡ được sức nặng cơ thể, mà bản thân nó cũng đã nhẹ lắm rồi. Da ông vàng vọt và đầy vết đồi mồi, và tôi có thể thấy từng mạch máu trên mặt ông nổi ngay dưới lớp da. Quầng thâm đen tụ dưới mắt ông, như thể ông chưa bao giờ được ngủ vậy. Tay ông, chi chít vảy nhỏ mà ông hay gảy đi theo thói quen, trông như đôi găng tay thịt đổ đầy những mảnh xương ghép lỏng lẻo với nhau.

Sự miêu tả của tôi làm ông trông có vẻ khủng khiếp nhưng trên thực tế ông hoàn toàn ngược lại. Làn da mỏng mảnh của ông dường như chỉ để cho ánh sáng của tâm hồn chiếu rọi qua. Cách ông vẫy những ngón tay mảnh khảnh khi nói làm tôi liên tưởng đến những cây non rung lên trước mỗi cơn gió nhẹ. Và nếu ông trông như chẳng bao giờ ngủ, cách ông nói đã làm người nghe hiểu được đó chỉ là bởi ông thường xuyên phải nhận những thông điệp quan trọng không thể bỏ qua. Mặc dù ông chỉ hơn tôi vài tuổi, tôi không thể không có cảm giác là ông biết những bí mật mà tôi sẽ chẳng bao giờ nắm được.

Tôi dẫn ông đi qua phòng viết và rồi, lát sau, qua những mảnh đất trải dài thuộc về Engelthal. Khi chúng tôi đã an toàn tránh xa khỏi những đôi tai nhan nhản khắp mọi ngóc ngách của tu viện, tôi liền nêu lên chủ đề Meister Eckhart, và đôi mắt Seuse sáng bừng lên như thể tôi vừa đưa cho ông chìa khóa dẫn vào Thiên đường. Ông nói liến láu tất cả mọi điều ông biết về người đàn ông sắp trở thành thầy giáo của mình. Tôi chưa bao giờ nghe những lời lẽ rối rắm mà lại sáng lạn đến thế, và giọng của Seuse trở nên cuồng loạn trong niềm vui tôn giáo.

Tôi hỏi vì sao xơ Gertrud lại nói rằng Meister Eckhart thậm chí còn không thừa nhận Chúa rất tốt đẹp. Seuse giải thích rằng quan điểm của Eckhart là bất cứ cái gì tốt cũng đều có thể tốt hơn, và mọi thứ đã có thể trở nên tốt hơn ấy thì đều có thể trở nên tốt nhất. Chúa không thể được miêu tả là “tốt”, “tốt hơn” hoặc là “tốt nhất” được vì Người ngự trị tất cả mọi vật. Nếu một người nói rằng Chúa rất thông thái, người đó đang nói dối vì bất cứ cái gì thông thái cũng đều có thể trở nên thông thái hơn. Bất cứ điều gì người đó nói về Chúa cũng đều không chính xác, kể cả gọi Người là Chúa. Chúa là “sự hư không thượng đẳng” và là “Đấng siêu việt”, Seuse nói, hơn hết thảy mọi từ ngữ và hơn tất cả mọi sự hiểu biết. Điều tốt nhất một người có thể làm là giữ im lặng, vì bất cứ khi nào huyên thuyên về Chúa, anh ta cũng sẽ mắc tội dối trá. Người thầy chân thật biết rằng nếu anh ta có được một vị Chúa mình có thể hiểu được, anh ta sẽ không bao giờ coi Người đó là Chúa.

Buổi chiều hôm đó tâm trí tôi được mở mang những khả năng mới, và trái tim tôi được tiếp thêm những hiểu biết mới. Tôi không thể tưởng tượng nổi tại sao Gertrud lại muốn ngăn không cho những cuốn sách của Eckhart gia nhập vào tủ sách của chúng tôi. Thứ mà ai đó có thể gọi là dị giáo ấy, tôi chỉ thấy chúng như những giả thiết hợp lý về bản chất của Chúa. Tôi đã bị thuyết phục rằng những gì tôi học được trong suốt tuổi trẻ của mình thật quá hạn chế. Nếu những tham luận của Eckhart không đến được tai tôi, còn những gì tôi đã không được nghe nữa? Tôi nhận ra điều đó khi Seuse nói vào buổi chiều hôm ấy, với những tia sáng lấp lánh hiện lên trong mắt, “Đau khổ làm tình yêu của bạn trở nên mạnh mẽ.”

Trong cơn bộc phát, tôi thú thật với Seuse rằng tôi cực kỳ mong muốn được đọc một tác phẩm nào đó của Eckhart. Điều này khiến Seuse thoáng cười, nhưng ông không nói gì cả. Tôi băn khoăn không biết có phải vì ông cảm thấy thú vị khi tôi dám nói ra một ước nguyện đi ngược lại với lập trường của tu viện không, nhưng tôi cũng không nghĩ thêm gì đến nó nữa cho tới khi ông rời chỗ chúng tôi vài ngày sau đó. Tôi rất muốn được dành thêm nhiều thời gian với ông, nhưng Gertrud, có lẽ đánh hơi được điều này, đã đảm bảo cho công việc ở phòng viết của tôi nhiều gấp đôi bình thường.

Tôi được phép chào tạm biệt Seuse ở cổng, khi ông khởi hành đến Koln. Khi đã chắc chắn không bị ai nhòm ngó, ông dúi vội vào lần áo chùng của tôi một cuốn sách nhỏ.