Lớn lên ở Engelthal, điều khó khăn nhất đối với tôi là làm thế nào để hạ giọng mình xuống. Tôi hiểu rõ im lặng là một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần của chúng tôi, tuy thế tôi rất hay bị chỉnh vì tội “quá cởi mở”. Thực ra tôi chỉ đang làm những gì một đứa trẻ hay làm mà thôi.

Ở Engelthal không chỉ âm thanh mà tất cả mọi thứ đều câm lặng. Mọi mặt của cuộc đời chúng tôi đều được tóm gọn trong Thể chế Giáo hội, một tài liệu chỉn chu đến mức dành hẳn năm chương chỉ để nói về quần áo và giặt giũ. Thậm chí cả những tòa nhà của chúng tôi cũng không có chút tinh tế nào vì sợ sẽ làm vấy bẩn tâm hồn chúng tôi. Chúng tôi phải ngồi trong phòng ăn theo đúng thứ tự như khi đứng hát đồng ca. Trong suốt bữa ăn, chúng tôi vẫn được nghe đọc sách để nuôi dưỡng cả thể chất lẫn tinh thần. Chúng tôi phải nghe những đoạn trích trong Kinh Thánh và rất nhiều đoạn nói về thánh Augustine, thỉnh thoảng là Cuộc đời của thánh Dominic, Hào quang truyền thuyết, hoặc Thánh Trudperter Hohelied. Ít nhất thì việc nghe đọc sách cũng giúp chúng tôi sao nhãng khỏi bữa ăn nhạt nhẽo – gia vị thì bị cấm và chúng tôi không được ăn thịt nếu không có sự cho phép đặc biệt, chỉ được đưa ra vì những lý do về sức khỏe.

Bất cứ khi nào không phải ở nhà nguyện chính để dự thánh lễ Mass, tôi dành toàn bộ thời gian của mình trong phòng viết. Gertrud đã thể hiện rất rõ ngay từ đầu là bà không ưa sự hiện diện của tôi chút nào. Tuy thế, với tư cách thủ thư của tu viện, thật không mẫu mực nếu bà cứ thẳng tay xả cục tức lên đầu tôi. Về điều này, đã có trợ lý của bà là xơ Agletrudis lo rồi.

Agletrudis là một hành tinh nhỏ bụ bẫm quay xung quanh Gertrud, siêu sao của phòng viết; tất cả những hành động của cô ta đều được tính toán sao cho luôn làm hài lòng chủ nhân của mình bằng cách hành hạ tôi. Mục đích cả đời của cô ta là tiếp quản phòng viết sau khi Gertrud chết. Tôi là cái gì chứ, ngoài một vật cản to tướng trên con đường của cô ta?

Từ rất lâu trước khi tôi đến, mối quan ngại tài chính đã thâm nhập vào phòng viết. Cung cấp sách cho những công dân giàu có, thường là để đổi lấy đất đai sau khi họ chết, đã thành một tập tục. Gertrud, bất chấp mọi vẻ thần thánh tự tạo của mình, không bao giờ phản đối sự sắp đặt này trên bình diện kinh tế nhưng ghét việc bán sách vì một lý do: chuyện đó ảnh hưởng đến việc sử dụng phòng viết cho mục đích riêng của bà. Hồi sự nghiệp còn non trẻ, Gertrud đã quyết định soạn một tác phẩm vĩ đại sẽ đời đời lưu giữ truyền thuyết về bà: một bản Kinh Thánh bằng tiếng Đức. Tuy bà chưa bao giờ nói hẳn chuyện đó ra, tôi chắc chắn rằng bà đang mơ mộng nó sẽ được biết đến dưới cái tên Die Gertrud Bibel.

Đây chính là vấn đề căn bản với sự hiện diện của tôi: tôi là một bé gái – một người lớn chưa hoàn thiện – người sẽ lấy mất khoảng thời gian quý báu bà dành cho công việc thực sự của mình. Tôi vẫn còn nhớ những lời Gertrud nói khi bà đặt tôi dưới sự quản lý của Agletrudis. “Tu viện trưởng tin rằng đứa trẻ này có thể làm được gì đó. Chỉ cho nó một vài kỹ năng cơ bản, tốt nhất là ở bên phòng ấy, nhưng cấm không cho nó sờ vào cái gì. Những ngón tay chuối mắn ấy không xứng đáng được chạm vào những dụng cụ của Chúa. Và trên hết, kéo nó tránh xa cuốn Kinh Thánh của ta ra.”

Thế là, thời gian đầu, tôi chỉ được phép ngồi nhìn. Anh có thể hình dung được đối với một đứa trẻ thì chuyện này buồn tẻ đến thế nào đấy, nhưng vì tôi đã dành phần lớn tuổi thơ thu thập thông tin trong khi ngồi yên lặng ở góc phòng, nên chuyện này cũng chẳng có gì mới với tôi cả. Tôi bị mê hoặc bởi cách những chiếc bút lông trở thành một phần phụ trợ cho ngón tay người viết. Tôi tìm hiểu công thức làm mực và biết được rằng thêm thần sa hoặc chu sa vào sẽ làm mực có màu đỏ. Tôi quan sát cách các nữ tu dùng dao để gọt đầu bút chì mỗi khi những con chữ hăm dọa sẽ đánh mất độ rõ nét. Ngay lập tức tôi biết mình đã ở đúng vị trí.

Có những thứ ngày nay chúng ta coi là hiển nhiên thì vào thời đó lại rất đặc biệt. Ví dụ như giấy. Chúng tôi không tự làm mà nhận hàng từ một người cung cấp giấy da trong vùng. Rồi chúng tôi phải chuẩn bị sẵn sàng cho giấy được đem vào sử dụng. Các xơ phân loại giấy theo chất lượng tốt xấu rồi theo lông và da động vật để cho thớ giấy được đều khi mở rộng cuốn sách, và thỉnh thoảng Gertrud cũng chỉ thị rằng cuốn sách cần được thêm vài trang màu “để có chút khí thế”. Chỉ riêng một cuốn sách cũng cần đến da của vài trăm con vật. Làm sao một cô bé không bị cuốn hút chứ?

Tôi có thể chỉ trích Gertrud vì rất nhiều thứ nhưng chắc chắn đối với sự tận tụy bà dành cho công việc thì không. Nếu nhiệm vụ được giao là dịch một cuốn sách, mỗi việc bàn luận về cách diễn đạt một câu thôi đôi khi cũng kéo dài hơn cả giờ đồng hồ. Hầu hết các xơ làm việc trong phòng đó, dù có càu nhàu về thái độ độc tài của Gertrud, đều cảm thấy rằng bà đang hoàn thành một nhiệm vụ mà Chúa đã chỉ định riêng bà làm. Các xơ không bao giờ dám ho he chút nào, cả trong thời kỳ soạn cuốn Die Gertrud Bibel căng thẳng nhất.

Cũng có mấy cô ghi chép băn khoăn một nhiệm vụ dịch lớn lao như thế đã được ai chỉ định và liệu công việc đó có xúc phạm thánh thần không, nhưng những xơ này cũng đủ khôn ngoan để không chất vấn người cai quản phòng viết – hoặc chỉ đơn giản là sợ không dám hỏi. Thế nên họ cũng chẳng dám ca thán gì, chỉ cố tập trung vào số trang hiếm hoi của cuốn Kinh Thánh được Gertrud chấp nhận. Trong khi tất cả mọi người đều tham gia vào quá trình soạn sách, bà luôn là người có tiếng nói cuối cùng.

Gertrud chỉ cho phép những người chép sách lành nghề nhất làm việc với những cuốn sách da bê thượng hạng. Bà cứ lảng vảng xung quanh họ, giật nẩy cả cái cổ cò mỗi khi lo rằng một từ nào đó có thể bị viết sai hoặc mực có thể bị nhòe. Khi dấu chấm cuối cùng được đặt sau câu cuối cùng của trang bản thảo, anh có thể thấy vai Gertrud thả lỏng và nghe tiếng không khí kẹt trong phổi bà thoát ra nhẹ nhõm. Rồi bà lại soàm soạp nuốt thêm một ngụm không khí đầy nữa.

Những khoảnh khắc thư giãn này không kéo dài lâu. Gertrud sẽ phải mang cuốn sách đến chỗ những người chuyên viết đề mục để đánh dấu số chương và số tiết bằng mực đỏ, và trong khi quá trình này diễn ra, những người minh họa sẽ vẽ thử hàng tá bức ký họa để đưa vào những góc trống trên trang giấy. Khi quyết định cuối cùng được đưa ra, những bức tranh sẽ được đặt vào đúng chỗ.

Những trang sách đã hoàn thành quả là một công trình diệu kỳ. Gertrud sẽ dành cả tiếng đồng hồ kiểm tra đi kiểm tra lại rồi mới chịu xếp nó lại và chuyển sang trang khác. Từng tờ từng tờ một, một cuốn sách hoàn chỉnh dần hiện ra, nhưng vẫn luôn có những công đoạn khác cần hoàn thành. Bất cứ khi nào chúng tôi có đơn đặt hàng bản thảo từ các nhà quý tộc, Gertrud sẽ hướng ánh nhìn nhớ nhung trìu mến về phía tình yêu đầu của mình, nhưng bà cũng phải nghe lệnh của tu viện trưởng như tất cả những người khác thôi.